توصیه رهبری به ملت، کلید ثبات اقتصاد/ صرفهجویی؛ ستون فقرات مقابله با بحران ناترازی در اقتصاد ایران
ناترازی انرژی و سفرههای اساسی، ساختار اقتصاد را تهدید میکند. بیانات اخیر رهبر انقلاب بر این امر صحه میگذارد که رهایی از این وضعیت، در گرو بازگشت به فرهنگ بهرهوری و پرهیز از اسراف در اقلام حیاتی مانند بنزین، گاز، خوراکیها است. این رویکرد، خود پایهای برای یک تحول ساختاری پایدار خواهد بود.
به گزارش مجله اینترنتی مفید، رهبر انقلاب در سخنانی تلویزیونی ۶ آذر ماه سال جاری خطاب به ملت عزیز ایران، با توصیه به حمایت از رئیس جمهور و دولت خدمتگزار فرمودند: کار اداره کشور سخت و سنگین است و دولت نیز کارهای خوبی از جمله ادامه کارهای نیمه تمام شهید رئیسی را شروع کرده که انشاءالله نتایج آن را مردم خواهند دید.
پرهیز از اسراف در همه موارد از جمله نان، گاز، بنزین و اقلام خوراکی توصیه سوم رهبری به ملت بود. ایشان اسراف را از مهمترین خطرها و ضررها برای خانوادهها وکشورخواندند و گفتند: اگر این همه اسراف نباشد بدون شک اوضاع کشور خیلی بهتر خواهد بود.
حالا در مواجهه با چالشهای مزمن و ساختاری اقتصاد ایران، بهویژه در بخش انرژی و تأمین کالاهای اساسی، مسئله «ناترازی» بهعنوان یک گلوگاه حیاتی خود را نشان میدهد. ناترازی در بنزین و گاز، که مستقیماً بر هزینههای تولید، حملونقل و نهایتاً سفرهی معیشت مردم تأثیر میگذارد، تنها با راهکارهای کوتاهمدت تأمین یا واردات قابل مدیریت نیست.
کانون اصلی و پایدارترین راهکار برای عبور از این وضعیت، نه در افزایش تولید، بلکه در فرهنگسازی عمیق و فراگیر «صرفهجویی» و «پرهیز از اسراف» نهفته است؛ اصولی که همواره مورد تأکید عالیترین مقامات نظام بوده و اخیراً مجدداً توسط رهبر معظم انقلاب به عنوان توصیه سوم به ملت مورد توجه قرار گرفت.
ریشههای ناترازی و نقش اسراف
بحران ناترازی بنزین و گاز ریشههای چندگانهای دارد؛ از کمبود سرمایهگذاری در زیرساختها تا یارانههای پنهان و قیمتهای غیرواقعی که انگیزهای برای بهینهسازی مصرف باقی نمیگذارد. اما در کنار این عوامل ساختاری، عامل رفتاری یعنی «اسراف» بهعنوان یک ضریب ضربی عمل کرده و بحران را تشدید میکند. مصرف غیربهینه در بخش خانگی، حملونقل و حتی کشاورزی، هزینههای سرسامآوری را به نظام اقتصادی تحمیل میکند که جبران آن نیازمند منابع ارزی سنگینی برای واردات یا افزایش تولید پرهزینه است.
توصیه مقام معظم رهبری درباره پرهیز از اسراف در مواردی، چون نان، گاز، بنزین و اقلام خوراکی، بیش از آنکه یک توصیه صرفاً اخلاقی باشد، یک راهبرد کلان اقتصادی است. ایشان بهدرستی اشاره کردند که اگر این میزان از هدررفت در منابع ملی متوقف شود، بدون شک وضعیت کلی کشور بهطور چشمگیری بهبود خواهد یافت. این جمله، وزن اقتصادی و ملی اسراف را در شرایط کنونی تحریمها و محدودیت منابع، به روشنی نمایهسازی میکند.
ابعاد صرفهجویی در انرژی
ناترازی گاز در زمستان و بنزین در فصول گرم، نشاندهنده عدم توازن میان ظرفیت تولید و الگوی مصرف است. در بخش گاز، ناکارآمدی سیستمهای گرمایشی و مصرف بیش از حد در بخش خانگی، منابع عظیم گاز را که میتوانست به توسعه صنایع و صادرات ارزآور اختصاص یابد، میبلعد. در مورد بنزین نیز، اتکای بیش از حد به خودروهای شخصی با راندمان پایین و فقدان زیرساخت حملونقل عمومی کارآمد، مصرف را در مرزهای تولید نگه داشته است. اجرای جدی راهکارهای مدیریتی تقاضا در کنار بهینهسازی فنی، ضروری است.
صرفهجویی در اقلام خوراکی
اسراف در مواد غذایی، بهویژه نان که غذای اصلی میلیونها ایرانی است، ابعاد پنهانتری از ناترازی را به نمایش میگذارد. هدر رفتن نان و محصولات کشاورزی، نه تنها منابع مالی خانوار را تحت فشار قرار میدهد، بلکه به معنای هدر رفتن آب، انرژی و نیروی کار بهکار رفته در فرآیند تولید است. این هدررفت، مستقیماً بار اقتصادی را بر دوش خانوادهها و دولت میگذارد و امنیت غذایی بلندمدت را تهدید میکند.
تأثیر مستقیم بر معیشت عمومی
وقتی منابع انرژی هدر میرود، دولت ناچار است برای تأمین کسریها اعم از واردات یا تخصیص منابع مالی دیگردست به اقدامات اصلاحی بزند که غالباً با افزایش قیمتها یا کاهش یارانهها همراه است. این اقدامات بهطور مستقیم بر قدرت خرید مردم و معیشت طبقات متوسط و کمدرآمد اثر میگذارد. بنابراین، صرفهجویی فردی به یک اقدام حمایتی تبدیل میشود؛ هر قطره صرفهجویی شده، هزینههای دولت را کاهش داده و فشار تورمی ناشی از تأمین منابع را کم میکند.
از توصیه تا عملگرایی ملی
راه مقابله با ناترازی در ابعاد مختلف، نیازمند یک تعهد ملی و رفتاری است. این امر فراتر از بخشنامههای اداری بوده و مستلزم درونیسازی این حقیقت است که منابع کشور محدود و استفاده بهینه از آنها، یک تکلیف شرعی، ملی و اقتصادی است. اگر تمام آحاد جامعه، توصیهی سوم رهبری را به عنوان یک اصل در زندگی روزمره پیادهسازی کنند، شاهد خواهیم بود که بخش بزرگی از فشارهای اقتصادی، بهویژه در حوزههای حساس انرژی و کالاهای اساسی، مرتفع شده و ثبات بیشتری در معیشت عمومی برقرار خواهد شد. سرمایهگذاری بر روی «فرهنگ نریختن» و «بهرهوری در مصرف»، کارآمدترین و کمهزینهترین پروژهی ملی در شرایط فعلی است.
