آمار تولید خودرو تا پایان آذرماه نشان میدهد صنعت خودرو ایران میان رشد محدود، افت سنگین و شکاف ساختاری، در وضعیت تعلیق قرار دارد.
تصویر کلی آمار تولید خودرو در صنعت خودروسازی ایران
آمار تولید خودرو ۱۷ خودروساز فعال کشور تا پایان آذرماه، تصویری چندلایه، متناقض و در عین حال هشداردهنده از وضعیت صنعت خودرو ایران ترسیم میکند. صنعتی که نه میتوان آن را بهطور قطعی در مسیر رشد پایدار ارزیابی کرد و نه نشانههای فروپاشی کامل در آن مشهود است. بر اساس دادههای موجود، تنها ۸ شرکت خودروساز موفق به ثبت رشد تولید شدهاند که معادل حدود ۴۷ درصد از کل شرکتهاست. در مقابل، ۸ خودروساز دیگر با کاهش یا توقف کامل تولید مواجه شدهاند و یک شرکت نیز در وضعیت تقریباً ثابت باقی مانده است. این توزیع نامتوازن در آمار تولید خودرو، بیش از هر چیز از نبود مسیر مشترک توسعه، ناپایداری سیاستگذاری و اختلاف عمیق در توان عملیاتی شرکتها حکایت دارد.
نقش ایرانخودرو در تثبیت آمار تولید خودرو
در رأس جدول آمار تولید خودرو، گروه ایرانخودرو همچنان بهعنوان ستون فقرات تولید کشور ایفای نقش میکند. این خودروساز تا پایان آذرماه موفق به تولید ۴۲۱ هزار و ۲۰۹ دستگاه خودرو شده که در مقایسه با تولید ۳۵۲ هزار و ۹۷۸ دستگاهی دوره مشابه قبل، رشد ۱۹ درصدی را نشان میدهد. اگرچه این نرخ رشد در مقایسه با برخی شرکتهای کوچک چشمگیر به نظر نمیرسد، اما در مقیاس عدد مطلق، ایرانخودرو سهم تعیینکنندهای در حفظ سطح کلی تولید کشور داشته است. ثبات نسبی این گروه باعث شده شاخص کل آمار تولید خودرو از سقوط شدید مصون بماند؛ موضوعی که اهمیت نقش بازیگران بزرگ را بیش از پیش برجسته میکند.
افت سنگین سایپا و تأثیر آن بر آمار تولید خودرو
در نقطه مقابل، گروه سایپا با عملکردی ضعیفتر، یکی از منفیترین رکوردها را در آمار تولید خودرو به ثبت رسانده است. تولید این گروه از ۲۵۱ هزار و ۶۹۷ دستگاه در دوره قبل، به ۱۷۴ هزار و ۵۲۰ دستگاه کاهش یافته که به معنای افت ۳۱ درصدی است. این کاهش قابل توجه، سایپا را به ضعیفترین خودروساز بزرگ کشور در این دوره تبدیل کرده و نشانههایی از فشار نقدینگی، اختلال در زنجیره تأمین و مشکلات ترکیب محصول را آشکار میسازد. تداوم این روند میتواند جایگاه سایپا را در بازار بیش از پیش تضعیف کرده و شکاف آن با ایرانخودرو را عمیقتر کند.
وضعیت شکننده خودروسازان خصوصی در آمار تولید خودرو
بررسی آمار تولید خودرو در بخش خودروسازان خصوصی و مونتاژی، تصویری بهمراتب شکنندهتر ارائه میدهد. شرکت مدیران خودرو با کاهش تولید از ۹۹ هزار و ۲۰۰ دستگاه به ۴۳ هزار و ۲۷۹ دستگاه، افت ۵۶ درصدی را تجربه کرده است. اتومبیلسازی فردا نیز با تولید ۶۰ هزار و ۳۸۲ دستگاه در برابر ۱۱۰ هزار و ۱۹۶ دستگاه سال قبل، کاهش ۴۳ درصدی داشته است. صنایع خودروسازی ایلیا نیز با افت ۴۱ درصدی و کاهش تولید از ۲۹۴ دستگاه به ۱۷۴ دستگاه، عملاً نشانههای عقبنشینی عملیاتی را بروز داده است. این ارقام در آمار تولید خودرو بیش از آنکه صرفاً به ضعف مدیریتی اشاره داشته باشند، بازتابی از محدودیتهای ارزی، افزایش هزینه تمامشده و افت قدرت خرید بازار هستند.
رشدهای درصدی بالا؛ واقعیت پنهان آمار تولید خودرو
در میان دادههای آمار تولید خودرو، برخی شرکتها رشدهای درصدی بسیار بالایی را ثبت کردهاند، اما این رشدها لزوماً به معنای قدرت پایدار نیست. مکث موتور با افزایش تولید از ۸۴۱ دستگاه به ۱۰ هزار و ۶۹۰ دستگاه، رشد ۱۱۷۱ درصدی را تجربه کرده است. دیار خودرو نیز از ۲۵۲ دستگاه به هزار و ۹۵۷ دستگاه رسیده و رشد ۶۷۷ درصدی داشته است. مانیان خودرو هم با جهش تولید از ۲۹۴ دستگاه به هزار و ۱۲۰ دستگاه، رشد ۲۸۱ درصدی را ثبت کرده است. با این حال، سهم این شرکتها در مقیاس کل بازار محدود باقی مانده و تداوم این روند بیش از هر چیز به ثبات تأمین قطعات و استمرار تقاضا وابسته است.
توقف، ثبات و خروج؛ لایه پنهان آمار تولید خودرو
بخش دیگری از آمار تولید خودرو به شرکتهایی اختصاص دارد که در وضعیت انتظار یا خروج قرار گرفتهاند. سانیار موتور پارسیان با تولید تقریباً ثابت ۳ هزار و ۲۳۲ دستگاه در برابر ۳ هزار و ۲۴۸ دستگاه، نه رشد داشته و نه افت معناداری را تجربه کرده است. در مقابل، خودروسازان راین و نوین ماهان عملاً از چرخه تولید خارج شدهاند و تولید آنها به صفر رسیده است. افت ۱۰۰ درصدی این شرکتها، نشانهای روشن از خروج بیسروصدا اما واقعی برخی بازیگران از صنعت خودرو ایران است؛ خروجی که میتواند در آینده، تمرکز بازار را بیش از پیش افزایش دهد.
شکاف برنامه و عملکرد در آمار تولید خودرو
نکته کلیدی در تحلیل آمار تولید خودرو، فاصله معنادار میان برنامه تولید و عملکرد واقعی خودروسازان است. برای مثال، ایرانخودرو طبق برنامه باید ۴۵۳ هزار و ۲۸۸ دستگاه تولید میکرد، اما تولید واقعی آن حدود ۴۲۱ هزار دستگاه بوده و تنها ۹۳ درصد برنامه محقق شده است. در مقابل، مدیران خودرو با تولید ۴۳ هزار و ۲۷۹ دستگاه در برابر برنامه ۱۶۸ هزار و ۳۰۰ دستگاهی، فقط ۲۶ درصد از هدفگذاری خود را محقق کرده است. کرمان موتور و گروه بهمن نیز بهترتیب با تحقق ۵۲ و ۶۵ درصدی برنامه، فاصله محسوسی با اهداف اعلامی دارند. این شکاف نشان میدهد چالش صنعت خودرو صرفاً رشد یا افت سالانه نیست، بلکه ضعف در واقعبینی برنامهها و ناتوانی در اجرای تعهدات تولیدی، به مسئلهای ساختاری تبدیل شده است.
