پس از گرانی بنزین، بررسی بازار نشان میدهد خودروهای دوگانهسوز، هیبریدی و برقی الزاماً به انتخاب اقتصادی مردم تبدیل نشدند.
گرانی بنزین و باز تعریف انتخاب مردم در بازار خودرو
به گزارش مجله اینترنتی مفید، افزایش قیمت بنزین، همواره یکی از مهمترین محرکهای تغییر رفتار مصرف کنندگان در بازار خودرو بوده است. پس از هر موج گرانی، این انتظار شکل میگیرد که مردم به سمت خودروهای دوگانهسوز، هیبریدی و برقی حرکت کنند و تقاضا برای خودروهای بنزینی کاهش یابد. با این حال، بررسی دقیق شرایط اقتصادی کشور نشان میدهد که گرانی بنزین به تنهایی قادر نیست انتخاب مردم را به صورت معنادار تغییر دهد. تصمیم خرید در بازار خودرو ایران بیش از آنکه تابع مصرف سوخت باشد، تحت تأثیر قیمت خودرو، نرخ ارز، سطح درآمد خانوار و میزان یارانه پنهان انرژی قرار دارد. از همین رو، گرانی بنزین اگرچه توجهها را به خودروهای جایگزین جلب میکند، اما الزاماً به افزایش تقاضای مؤثر برای خودروهای دوگانهسوز، هیبریدی و برقی منجر نمیشود.
چرا خودروهای هیبریدی و برقی صرفه اقتصادی ندارند؟
برای تحلیل این موضوع، ابتدا باید به یارانه بنزین پرداختی دولت توجه کرد. در حال حاضر، یارانه بنزین سهمیهای ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی برای هر خودرو، در مجموع ماهانه حدود ۴۱۰ هزار تومان برآورد میشود. این عدد در مقیاس سالانه به ۴ میلیون و ۹۲۰ هزار تومان میرسد. در مقابل، تنها در یک هفته اخیر، برخی خودروهای هیبریدی افزایش قیمتی بیش از ۲ میلیارد تومان را تجربه کردهاند؛ افزایشی که ریشه اصلی آن در رشد نرخ دلار و هزینههای واردات نهفته است. خودروهای برقی نیز به دلیل وابستگی شدید به واردات، باتریهای گرانقیمت و زیرساخت محدود، با هزینهای بسیار بالاتر از توان خرید عموم مردم عرضه میشوند. با این شرایط، صرفهجویی چند میلیون تومانی سالانه در مصرف سوخت، نمیتواند توجیهکننده پرداخت چند میلیارد تومان هزینه اضافی برای خرید خودروهای هیبریدی یا برقی باشد.
حذف خودروهای هیبریدی و برقی از سبد خرید عمومی
واقعیت بازار نشان میدهد که خودروهای هیبریدی و برقی در شرایط فعلی اقتصاد ایران، بیشتر نقش کالای لوکس یا سرمایهای را ایفا میکنند تا وسیلهای برای کاهش هزینههای جاری خانوار. ترکیب بنزین یارانهای، درآمد محدود و جهش قیمت خودرو باعث شده است این دسته از خودروها از دسترس اکثریت جامعه خارج شوند. حتی با فرض افزایش دوباره قیمت بنزین، فاصله ایجادشده میان قیمت خودروهای بنزینی با خودروهای هیبریدی و برقی آنقدر زیاد است که گرانی سوخت نمیتواند این شکاف را پر کند. در نتیجه، گزینه خودروهای هیبریدی و برقی، حداقل در کوتاهمدت، از سبد انتخاب مصرفکننده عمومی کنار گذاشته میشود.
چرا خودروهای دوگانهسوز همچنان گزینه محتمل هستند؟
در میان گزینههای جایگزین، خودروهای دوگانهسوز شرایط متفاوتی دارند. این خودروها وابستگی ارزی کمتری نسبت به خودروهای هیبریدی و برقی دارند و فناوری آنها سالهاست در داخل کشور مورد استفاده قرار گرفته است. اختلاف قیمت خودروهای دوگانهسوز با نمونههای بنزینی، در مقایسه با هیبریدی و برقی، بهمراتب کمتر است و همین موضوع باعث میشود منطق اقتصادی خرید آنها برای مصرفکننده قابل درک باشد. از سوی دیگر، استفاده از CNG میتواند برای دولت نیز بهینه باشد؛ زیرا فشار یارانه بنزین را کاهش میدهد. به همین دلیل، خودروهای دوگانهسوز همچنان این ظرفیت را دارند که پس از گرانی بنزین، به گزینهای قابل اتکا در بازار تبدیل شوند.
عوامل مؤثر در ترغیب مردم به خرید خودروهای دوگانهسوز
برای فعال شدن این ظرفیت، مجموعهای از اقدامات سیاستی ضروری است. افزایش تعداد جایگاههای CNG در کشور، نخستین شرط موفقیت این مسیر محسوب میشود. عدم کاهش سهمیه بنزین خودروهای دوگانهسوز، میتواند نگرانی مصرفکنندگان را کاهش دهد. همچنین، کاهش هزینه طرح ترافیک و افزایش روزهای مجاز تردد در محدودههای آلودگی هوا، از جمله مشوقهایی است که جذابیت این خودروها را افزایش میدهد. افزایش تیراژ تولید، ارائه تسهیلات خرید، الزام مونتاژکاران به عرضه محصولات دوگانهسوز و بهینهسازی محل نصب کپسول CNG برای کاهش اشغال فضای صندوق عقب، از دیگر عوامل مهم در ترغیب مردم به خرید خودروهای دوگانهسوز بهشمار میروند.
نقش خودروهای اقتصادی در تغییر رفتار بازار
بازار خودرو ایران بهشدت به خودروهای اقتصادی وابسته است. دوگانهسوز شدن محصولاتی مانند کوییک و ساینا میتواند نقش تعیینکنندهای در تغییر رفتار مصرفکننده ایفا کند. زمانی که خریدار با حداقل افزایش قیمت، به امکان استفاده از سوخت ارزانتر دسترسی پیدا کند، تصمیم خرید منطقیتر میشود. این رویکرد، نهتنها به نفع خانوارهاست، بلکه از منظر کلان نیز به کاهش مصرف بنزین و مدیریت بهتر منابع انرژی کمک میکند.
جمعبندی؛ مسیر واقعبینانه پس از گرانی بنزین
تحلیل بازار پس از گرانی بنزین نشان میدهد که خودروهای هیبریدی و برقی، بهدلیل قیمت بالا و وابستگی ارزی، گزینهای فراگیر برای جامعه نیستند. در مقابل، خودروهای دوگانهسوز همچنان امکان تبدیلشدن به انتخاب اقتصادی مردم را دارند. پیشنهاد مشخص آن است که خودروهای عمومی و ناوگان شهری، بهویژه تاکسیها، صرفاً در قالب خودروهای هیبریدی، دوگانهسوز و برقی تولید شوند. چنین سیاستی میتواند هم فشار یارانهای دولت را کاهش دهد و هم مسیر انتخاب مردم را به سمت گزینههای واقعی و قابل دسترس هدایت کند.
