مجری شبکه انتقال برق با تشریح چالش «حبس تولید» در کشور اعلام کرد ظرفیت انتقال برق از جنوب به شمال ایران حداکثر ۴۳۰۰ مگاوات است؛ محدودیتی که سالانه جابهجایی و مصرف میلیاردها لیتر سوخت مایع را به دنبال دارد. وزارت نیرو با طراحی ابرپروژه کریدور ۷۶۵ کیلوولت جنوب–شمال، در پی افزایش ظرفیت انتقال تا ۲۰ هزار مگاوات و ایجاد ستون فقرات جدید شبکه برق کشور برای کاهش تلفات، آلودگی و ناترازی فصلی است.
به گزارش مجله اینترنتی مفید از وزارت نیرو، مهدی عربصادق درباره کریدور شمال–جنوب برق اظهار کرد: در حال حاضر، بار تولید در کشور عملاً باید به دو نیمه شمالی و نیمه جنوبی تقسیم شود. در زمستان، بار مصرف برق در نیمه شمالی کشور بیشتر است و در تابستان این وضعیت برعکس میشود. با وجود این، در زمستان که نیاز به تولید برق افزایش مییابد، با وجود آنکه منابع سوختی و فسیلی و همچنین میادین گازی کشور در جنوب متمرکز هستند، ناچار هستیم یا برق تولیدی را به پهنه شمالی کشور منتقل کنیم یا منابع سوختی را جابهجا کنیم.
در شرایط کنونی، کشور دچار نوعی گرفتگی و حبس تولید است. در فصل زمستان، انتقال توان از نیمه جنوبی کشور به نیمه شمالی با محدودیت مواجه است و همین موضوع موجب شده است که سالانه، مطابق آمار رسمی وزارت نفت، تا ۲۲ میلیارد لیتر سوخت مایع شامل مازوت و گازوئیل برای تولید برق در کشور جابهجا و مصرف شود.
مجری شبکه انتقال در ادامه افزود: بخش عمده این جابهجایی در مسیر جنوب به شمال انجام میشود که علاوه بر ایجاد آلودگی، تلفات بالا و تقویت امکان قاچاق سوخت، موجب تردد هزاران نفتکش در جادهها برای انتقال روزانه سوخت میشود. از این رو، ما ناگزیر هستیم تولید برق را در جنوب کشور، بهویژه در سواحل مکران، نیروگاه اتمی بوشهر و مناطقی که مستعد توسعه میادین گازی هستند، متمرکز کنیم و برق تولیدی را از طریق شبکه برق به پهنه شمالی کشور منتقل کنیم. اما در وضعیت فعلی، کشور دچار حبس تولید است و ظرفیت نامی انتقال توان از جنوب به شمال بیش از حدود ۴۲۰۰ تا ۴۳۰۰ مگاوات نیست. البته در مقاطع بسیار کوتاه و بهصورت مقطعی، این عدد تا حدود ۱۵ درصد افزایش یافته، اما این شرایط از سوی بهرهبردار قابل پذیرش نیست و شبکه را با ریسک و تنش مواجه میکند.
او در ادامه با بیان اینکه لازم است ظرفیت انتقال توان از جنوب به شمال کشور ارتقا یابد، تأکید کرد: افق مدنظر ما دستیابی به انتقال توان حدود ۲۰ هزار مگاوات از جنوب به شمال است. در فاز اول، هدفگذاری شده است که ظرفیت موجود به ۱۰ هزار مگاوات برسد و همزمان با توسعه واحدهای جدید نیروگاه اتمی بوشهر، استقرار نیروگاهها در سواحل مکران و حاشیه خلیج فارس بهصورت دریامحور و همچنین توسعه میادین گازی، تولید برق افزایش یابد؛ زیرا این توسعه باید بهصورت همزمان با توسعه شبکه انتقال انجام شود.
ستون فقرات شبکه برق کشور
عربصادق در خصوص علت انتخاب سطح ولتاژ ۷۶۵ کیلوولت برای این شبکه گفت: مطابق رویههای متداول جهانی، زمانی که شبکه با نیاز به انتقال حدود ۲۵ درصد ناترازی یا افزایش تولید مواجه میشود، لازم است سطح ولتاژ شبکه یک پله ارتقا یابد. بر اساس استانداردهای معتبر بینالمللی و تجربیات کشورهایی مانند کره جنوبی، چین، برزیل، کانادا، آمریکا، ژاپن و هند، افزایش سطح ولتاژ موجب کاهش تلفات کل شبکه نیز میشود؛ موضوعی که یکی از اهداف برنامه هفتم توسعه به شمار میرود. شبکه ۷۶۵ کیلوولت میتواند با این ارتقا، نقش یک معماری و توپولوژی جدید را ایفا کند و ستون فقرات شبکه برق کشور را تقویت نماید. در این صورت، توسعه پاییندست شبکه در قالب برنامهریزیهای خرد و ذیل این ستون فقرات، از کریدور جنوب به شمال و سپس به شمال شرق و شمال غرب کشور، با هزینههای بهمراتب کمتری انجام خواهد شد.
مجری شبکه انتقال در مورد چالشهای فنی اجرای سطح ولتاژ ۷۶۵ کیلوولت و اثر آن بر پایداری شبکه تصریح کرد: تمامی احتمالات و چالشها مطالعه شده و سایر مطالعات در حال تکمیل است. بر اساس نتایج بهدستآمده، انتظار منطقی آن است که پایداری شبکه بهبود یابد، نه اینکه تضعیف شود و این موضوع بر مبنای مطالعات انجامشده قابل اثبات است.
در چارچوب توسعه در نظر گرفتهشده، هم توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر و هم نیروگاههای دریامحور و حرارتی مبتنی بر گاز یا گازوئیل در جنوب کشور لحاظ شده است، زیرا در تابستان، به دلیل مصرف بالاتر نیمه جنوبی کشور، نیاز به انتقال توان از شمال به جنوب وجود دارد و در زمستان این وضعیت معکوس میشود. این شرایط موجب ناترازی بینناحیهای شده است که بر اساس آن، طراحی شبکه و شناسایی گلوگاهها انجام شده است.
او افزود: از سوی دیگر، یکی از موانع اصلی در شبکه برق کشور، نیاز به بازنگری در بسیاری از طرحهای انتقال است. برای نمونه، طرح خط انتقال هاتف کاشان به تهران، با وجود نیاز مالی حدود هشت همت، بخش قابل توجهی از هزینه آن صرف رفع معارض شده است. با این حال، در زمان بهرهبرداری و در سطح ولتاژ ۴۰۰ کیلوولت، این خط دیگر پاسخگوی نیازهای مورد انتظار نخواهد بود. یکی از چالشهای اساسی شبکه انتقال، محدودیت بارگذاری است؛ نه به دلیل حد حرارتی، بلکه به علت مسائل پایداری. وجود خطوط ۲۳۰ کیلوولت که بهصورت غیرهوشمندانه و موازی اجرا شدهاند، موجب محدود شدن بارگذاری خطوط ۴۰۰ کیلوولت میشود. در نتیجه، در برخی نقاط کشور، خطوط انتقال تنها با ۲۰ تا ۲۵ درصد ظرفیت خود بارگذاری میشوند و این به معنای استفاده ناکافی از داراییهای شبکه است.
عربصادق در پایان اظهار کرد: ایجاد ستون فقرات ۷۶۵ کیلوولت بهعنوان پشتیبان اصلی شبکه، به رفع این چالشها کمک میکند و امکان بهرهبرداری صحیحتر از ظرفیتهای موجود شبکه را فراهم میسازد. در این مسیر، بیش از ۳۰ سناریو برای حالات مختلف بار، تولید و مخاطرات بررسی شده و با جمعبندی این مطالعات، کریدور نهایی تعیین خواهد شد.
در خصوص زمانبندی، این طرح در قالب پروژههای معمول پاییندستی تعریف نمیشود، بلکه یک ابرطرح ملی است. تمامی ارکان حاکمیتی کشور، از دولت و رئیسجمهور گرفته تا مجلس، کمیسیون انرژی و سازمان برنامه، در این موضوع همگرا شدهاند و در فاز دوم این چشمانداز، اتصال قطر به روسیه از طریق ترانزیت توان پیشبینی میشود. در صورت تحقق این مرحله، کشور میتواند بدون نیاز به سرمایهگذاریهای بسیار سنگین در احداث نیروگاههای جدید، از طریق شاهراه برق و ترانزیت توان، ناترازی خود را مدیریت کند؛ بهگونهای که در جنوب از طریق قطر و در شمال از طریق روسیه این اتصال برقرار شود.
