به مجله اینترنتی مفید به نقل از تسنیم؛ محمدباقر صنیعی منش: هفته گذشته یکی از سینماهای قدیمی خیابان لالهزار تهران به نام «سینما ایران» در آتش سوخت. سینماهایی که به علت فرسودگی و رهاشدگی بر اثر کوچکترین اتفاق ممکن است آتش بگیرند. اگرچه این موضوع همان روز جنجالی شد، اما خیلی زود در میان دیگر اخبار روز حوزه فرهنگی و هنری فراموش شد. چراکه دیگر کسی به یاد سینماهای قدیمی شهر تهران نیست. سینماهایی که روزگاری حافظه تاریخی-فرهنگی شهر تهران را میساختند و گروه گروه از مردم برای دیدن فیلمهای روز سینما جلوی در آنها صف میکشیدند. سینماهایی که مردم با دیدن قهرمانان در آن برایشان کف میزدند و سوت میکشیدند و برای غصه آدمهای درون آن گریه میکردند.
این سینماها بعد از انقلاب نیز فیلمهای مهمی را با درونمایههای جدید اجتماعی اکران کردند و سهم جدی در افزایش آگاهی و درک اجتماعی مردم داشتند. همچنین فیلمهای دفاع مقدس؛ آثاری که آنها را باید ژانر منحصربهفرد ایران دانست. فیلمهایی که مردم با دیدن رزمندگان دلیر احساس غرور میکردند و با تماشای مشکلات بعد از جنگ اولین درک خود از جنگ را در دوران مدرن با پرده نقرهای به اشتراک میگذاشتند و به تعبیر بهتر با «فیلم» همدردی میکردند.
اما امروز دیگر سالها است که دیگر خبری از آن سینماهای تک یا دو سالنه نیست که ماهیتش فقط و فقط سینما بود. بلکه مالهای تجاری اصلیترین نقشآفرین سینما و اکران شدهاند. غیر از آنها تنها چند سینمای چندمنظوره یا همان سینما کامپلکس محدود در تهران هستند که آنها نیز به خاطر ماهیت چندگانگی فرهنگی یعنی موزه، گالری، کتابفروشی و… توانستهاند قشر علاقمند به فرهنگ و هنر را جذب خود کنند. سینماهایی مانند سینما ملت یا سینما آزادی.
اما چرا سینماهای قدیمی تهران به این روز افتادند؟ چرا آنها نه بازسازی میشوند و نه تبدیل به یک فضایی دیگر مانند تجاری یا غیره؟ نقش سازمان سینمایی و شهرداری در این میان چیست؟
محمدحسین فرج مدیرکل دفتر توسعه زیرساخت و فناوری سینمایی، درباره وضعیت فعلی سینماهای خیابان لالهزار و همینطور دیگر سینماهای قدیمی و تعطیل توضیحاتی را ارائه داد.
طبیعی است که مالکان سینماهای قدیمی به ارزش اقتصادی ملک خود فکر کنند
او در ابتدا با اشاره به اینکه سینماهای قدیمی تهران امروز در مناطقی قرار گرفتهاند که ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارند گفت: برای نمونه، کافی است قیمت هر متر زمین در خیابان لالهزار را در نظر بگیرید تا روشن شود چرا مالکان این سینماها بیشتر به منافع مادی خود توجه دارند. این موضوع قابل درک است؛ آنها مالک زمین هستند و طبیعی است که به ارزش اقتصادی ملک خود فکر کنند. اما در مقابل، ما وظیفه داریم منافع فرهنگی را دنبال کنیم. نمیتوانیم بگوییم، چون قیمت زمین بالا رفته، پس سینما تخریب شود و بهجای آن پاساژ یا هر کاربری دیگری ساخته شود.
از سوی دیگر، با تغییر ذائقه مخاطبان نیز روبهرو هستیم. امروز کمتر کسی در خیابان لالهزار یا دیگر مناطق قدیمی تهران به سینماهای قدیمی میرود، هرچند هنوز سالنهایی وجود دارد. نمونه موفق ما در چنین مناطقی، مجموعه «چهارسو» بود که عملکرد درستی داشت و نتیجه خوبی هم به همراه آورد و در نتیجه در قالب یک مال تجاری، سینمای خود را هم راهاندازی کرد.
آیا میتوان اجازه داد که حافظه فرهنگی شهر تخریب شود؟
این مدیر سینمایی درباره سینماهای آسیبدیده یا تعطیلشده مثل سینمای ایران بیان کرد که مشکل اصلی ما با سینماهای قدیمی مانند سینمای ایران که متأسفانه سوخت یا برخی سینماهای دیگر در مناطق مختلف این است که مالکان حاضر نیستند سرمایهگذاری جدید انجام دهند و این فضاها را دوباره به سینما تبدیل کنند. در حال حاضر پروندهای در پایین میدان خراسان در جریان است؛ مالک این سینما اعلام کرده که میخواهد سالن را به فضای ورزشی تبدیل کند. پرسش اینجاست: آیا من باید اجازه بدهم یک فضای فرهنگی که از گذشته مانده و بخشی از تاریخ و هویت فرهنگی شهر است به وزارت ورزش منتقل و تبدیل به سالن ورزشی شود؟ اگر چنین اجازهای بدهم، مورد انتقاد قرار میگیرم؛ اگر اجازه تخریب بدهم نیز همینطور؛ بنابراین به مالک میگوییم یا در همین مکان سرمایهگذاری کن و سینما را بازسازی کن، یا اگر نمیتوانی، در نقطهای دیگر از شهر، معادل ظرفیت این سالن ـ که حدود هزار تا سههزار صندلی داشته ـ دستکم سیصد صندلی سینمایی ایجاد کن. مالکیت آن هم برای خودت باقی میماند؛ ما فقط میخواهیم سرمایهگذاری در حوزه سینما ادامه پیدا کند. مشکل ما با سینماهای قدیمی همین است: مالکان حاضر به سرمایهگذاری جدید نیستند و میخواهند تغییر کاربری بدهند.
پیشنهاد ما این است که با سرمایهگذاری «سینما» حفظ شود
فرج با اشاره به کمیتهای که از طرف قانون مسئول بررسی تغییر کاربری سینماهای فرسوده است گفت: قانون البته اجازه تغییر کاربری را میدهد، اما این موضوع به کمیتهای واگذار شده که من نیز یکی از اعضای آن هستم. دو سال پیش مدیری در همین دفتر تغییر کاربری داده و اجازه داده بود. اما امروز من در سازمان صراحتاً اعلام میکنم که با تغییر کاربری مخالفم، زیرا این سینماها بخشی از داشتههای فرهنگی شهر ما هستند. درست است که برای مالک، این ملک سرمایه و منبع درآمد است، اما اگر این بناها رها شوند، فرسوده میشوند، میسوزند یا از بین میروند. پیشنهاد ما این است که سرمایهگذاری انجام و سینما حفظ شود. حتی اگر مالک بخواهد پاساژ بسازد، میتواند بخشی از آن را به سینما اختصاص دهد و اینگونه هم سینما و منبع درآمد را داشته باشد و هم یک مرکز تجاری راهاندازی کند. در منطقه ۱۲ بارها با مالکان گفتوگو کردهایم. شهرداری نیز راههایی برای همکاری دارد، اما برخی مالکان حاضر نیستند وارد این مسیر شوند. برای نمونه، به مالکی پیشنهاد دادیم یک مجموعه تجاری مدرن و تمیز بسازد تا ساکنان منطقه از آن بهرهمند شوند و در طبقات بالایی سه سالن سینما ایجاد کند: یک سالن هزار و صد نفره و چند سالن صدنفره. اما پاسخ آنها معمولاً این است که چنین کاری مقرونبهصرفه نیست. ترجیح میدهند تغییر کاربری را از ما بگیرند و ملک را از طریق آژانسهای معاملات ملکی بفروشند.
او بیان کرد: من شخصاً مخالف تخریب این بناها هستم. در رسانهها اگر مقاله راهبردی بنویسند و بگویند این سینما را خراب کنید یا آن یکی را تغییر کاربری دهید، آیا واقعاً چنین توصیهای قابل دفاع است؟ همانطور که نمیتوان میدانهای قدیمی را تخریب کرد، این بناها نیز بخشی از حافظه فرهنگی شهر هستند.
تغییر کاربری بدهید به شرطی که به اندازه یک سوم ظرفیت سالن صندلی سینما در جای دیگر اضافه کنید
فرج با بیان اینکه قصد داریم تا منافع همه طرفها حفظ شود گفت: قانون میگوید اگر سینمایی منحل شود، باید معادل تعداد صندلیهای آن در نقطهای دیگر صندلی سینمایی ایجاد شود. من گفتهام حتی یکسوم آن هم پذیرفتنی است. با این حال، حتی با تبدیل این بناها به مال تجاری نیز مخالفم، زیرا هزینه ساخت چنین مجموعههایی بسیار بالاست و در نهایت ممکن است هویت فرهنگی مکان از بین برود. اما باز در این حالت یک یا چند سالن سینما باقی میماند و از اینکه اینگونه در آتش بسوزد بهتر است.
لالهزار باید به یکی از بخشهای فرهنگی شهر تبدیل شود
مدیرکل دفتر توسعه زیرساخت و فناوری سینمایی در پایان گفت: دفتر توسعه در جلساتی که با معماران کشور درباره خیابان لالهزار داشتهام، همیشه این دغدغه مطرح بوده که این منطقه باید به یک بخش فرهنگی قابل توجه تبدیل شود. اگر ما در چنین شرایطی اجازه تخریب یک سینما را بدهیم، اولین کسانی که اعتراض میکنند همین معماران و دلسوزان فرهنگی هستند. همه تلاش میکنند لالهزار از وضعیت فعلی خارج شود و به هویت فرهنگی خود بازگردد. شاید این تلاشها به نتیجه کامل نرسد، اما باید مسیر را ادامه داد. اگر احیا ممکن نباشد، دستکم میتوان مجموعهای ساخت که بخشی از هویت تاریخی را حفظ کند. مانند سینمای آزادی که امروز فقط یک سالن از سینما «شهر قصه» در آن باقی مانده، اما همین یک سالن یادآور گذشته است. ما نیز میتوانیم در چنین مواردی بگوییم اینجا زمانی سینما بوده و اکنون بخشی از آن حفظ شده است.
به نظر میرسد که باید حل و فصل این مشکلات با همت و جدیت بیشتر مسئولین و متولیان امر فرهنگ و شهر حل و فصل شود. حافظه تاریخی و هویت فرهنگی تهران امری نیست که بتوان از آن براحتی گذشت. باید مسیری را طی کرد که سینماهای قدیمی شهر دوباره جان بگیرند و آنها را به زیستبوم فرهنگی تهران برگرداند. امید این است که این مسیر هرچه زودتر با جدیت بیشتر مسئولین و همراهی مالکان هموار شود.
