یک جامعهشناس و عضو پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی با اشاره به جایگاه شب یلدا در فرهنگ ایرانی گفت: یلدا برای ایرانیان صرفاً یک آیین کهن یا یک شب در تقویم نیست، بلکه فرصتی اجتماعی برای با هم بودن، گفتوگو و تقویت پیوندهای انسانی است؛ فرصتی که بخشی از آیینهای اصیل آن امروز کمرنگ شده یا مغفول مانده است.
طاهره رستمی در گفتوگو با مجله اینترنتی مفید، اظهار کرد: در گذشته، یلدا شبی برای قصهگویی بزرگترها و شنیدن روایتهای خانوادگی بود؛ روایتهایی که تجربۀ زیسته، ارزشها و حافظه جمعی را از نسلی به نسل دیگر منتقل میکرد. امروز اما این رسم دیرینه تا حد زیادی جای خود را به همنشینیهای خاموش و حضور پررنگ تلفنهای همراه داده است.
او افزود: شاهنامهخوانی، شعرخوانی جمعی و خواندن اشعار محلی از دیگر آیینهای یلدا بود که خانوادهها را به زبان، ادبیات و فرهنگ ایرانی پیوند میداد. در حالی که امروز فال حافظ اغلب به شکلی نمادین و گذرا انجام میشود و فرصت گفتوگوی عمیق کمتر فراهم میآید.
رستمی با اشاره به نقش بزرگترهای خانواده در شب یلدا بیان کرد: گردهم آمدن در خانه بزرگتر فامیل و احترام آیینی به سالمندان، یکی از ارکان اصلی یلدا بود. این شب بهطور طبیعی جایگاه بزرگترها را بهعنوان محور خانواده تقویت میکرد؛ نقشی که با تغییر سبک زندگی، مهاجرت و فاصلههای نسلی تا حدی کمرنگ شده است.
عضو پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی ادامه داد: مشارکت جمعی در آمادهسازی یلدا، از پاککردن انار و آمادهسازی تنقلات گرفته تا چیدن سفرهای ساده و صمیمی، خود بخشی از آیین به شمار میرفت. امروزه با گسترش آمادهخوری و تجاری شدن یلدا، این تجربه جمعی کمتر دیده میشود.
او با اشاره به تغییر شکل گفتوگوها در شب یلدا گفت: یلدا زمانی شب گفتوگوهای طولانی، شنیدن خاطرهها، دغدغهها و حتی حلوفصل دلخوریها بود، اما امروز گاهی به همنشینی کوتاه و سطحی تبدیل شده است. با این حال، حتی شکلهای جدید مانند یلدای مجازی نیز نشان میدهد که نیاز به «با هم بودن» همچنان در جامعه زنده است.
این مدرس دانشگاه در پایان تأکید کرد: در شرایطی که شتاب زندگی روزمره و فردگرایی رو به افزایش است، یلدا میتواند نوعی مقاومت فرهنگی نرم باشد؛ مقاومتی که ما را به بازگشت به گفتوگو، سادگی و توجه به روابط انسانی دعوت میکند، نه صرفاً بازتولید ظاهری یک سنت.
mofidmagazine.ir
