خانه «امینلشکر»، که در فهرست میراث ملی ثبت شده و در قلب بافت تاریخیِ ثبت ملیِ محله عودلاجان تهران واقع شده است، امروز (سهشنبه دوم دیماه) تخریب شد.
به گزارش مجله اینترنتی مفید، این بنای قاجاری به دلیل ارزشهای تاریخی و فرهنگی، در تاریخ ۱۴۰۲/۱۱/۲۳ با شماره ۳۴۰۰۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده بود. همچنین به پشتوانه همین ارزشها، در اواسط دهه ۹۰ به عنوان محلی برای ارتقای خدمات فرهنگی و گردشگری توسط شهرداری منطقه ۱۲ خریداری شد.
امینلشکر در روزگاری که در دهه ۸۰ تخریبهای گستردهای در قالب طرح «خانههای خالی از سرنگ» در محدوده برازجان رخ داد، از موج تخریبها جان سالم به در برد، اما آنطور که فعالان میراث فرهنگی گزارش کردهاند، به نظر میرسد اینبار نتوانست از این سرنوشت در امان بماند.
تخریب متوقت شد/ شهرداری پاسخ دهد
مرتضی ادیبزاده، معاون میراث فرهنگی استان تهران درباره اتفاق سهشنبه دوم دی ماه ۱۴۰۴ در این خانه توضیح داد: صبح امروز با خبر شدیم بنای تاریخی خانه امینلشگر توسط عواملی در حال تخریب است که بلافاصله همکاران ما در یگان حفاظت میراثفرهنگی استان همراه با گروه کارشناسی به محل اعزام شدند و کار متوقف شد.
او اضافه کرد: مراتب به اطلاع شهردار منطقه ۱۲ رسیده و مکاتبه لازم در این زمینه انجام شده و موضوع از سوی این ادارهکل در حال پیگیری است.
معاون میراث فرهنگی تاکید کرد: از آنجا که این بنا در مالکیت شهرداری است، انتظار میرود شهرداری ضمن بررسی ابعاد مختلف موضوع، نسبت به عودت بنا به وضع سابق و مرمت آن اقدام کند. بدیهی است این ادارهکل پیگیریهای لازم را تا حصول نتیجه انجام خواهد داد.
این خانه که سه دانگ آن در تملک یک شخص و سه دانگ دیگر آن به نام شهرداری منطقه ۱۲ است، سالهاست به بهانه مشکل مالکیت، به حال خود رها شده و بارها درباره سرعت تخریب آن و تبدیل آن به پاتوق معتادان هشدار داده شده است.
چند پرسش و ابهام درباره تخریبهای اخیر
موضوع مورد تاکید فعالان میراث فرهنگی درباره خانه امینلشکر این است، در شرایطی که این خانه در فهرست میراث ملی ثبت شده و از سویی در دل بافت تاریخی ثبتی تهران قرار دارد، حساسیت نظارت و الزامات حفاظتی نسبت به آن دوچندان میشود و هرگونه آسیب به چنین آثاری را ذیل ضوابط قانونی مرتبط قرار میدهد.
در کارزاری هم که ۲۰ آذرماه تشکیل شده است، مطالبه عمومی، رسیدگی و مرمت «بنای تاریخی امینلشکر» و جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در آن بوده و از نهادهای مسئول، از جمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین دادستانی خواسته شده در مقام صیانت از حقوق عامه برخیزند.
در کنار پرسشهای اصلی درباره چرایی و چگونگی وقوع تخریب این عمارت تاریخی، فعالان میراث فرهنگی گمانهزنیهایی را مطرح کردهاند که «آیا این اتفاق میتواند ارتباطی با بحثهای ماههای اخیر درباره تعیین حریم بافت تاریخی عودلاجان و خبرهای مرتبط با ساختوسازها داشته باشد؟ و آیا شباهت این رخداد با اتفاقی مانند آتشسوزی «سینما ایران» در خیابان لالهزار (که آن هم ثبت ملی بوده) تصادفی است؟
از سوی دیگر، شهرداری منطقه ۱۲ به عنوان مالک آیا از روند تخریب و تبعات حقوقی آن مطلع بوده و چه توضیحی درباره جزئیات و مسئولیتها ارائه خواهد شد؟»
امینلشکر که بود؟
«امینلشکر»، از رجال دربار قاجار، نام کاملش «میرزا قهرمان قمشهای اصفهانی امینلشکر» بود، که در سال ۱۲۹۲ قمری وزیر گمرکات و رئیس خالصجات بود و در آن سالها عمارت آجری وسیع زیبا و بسیار مجللی را در ضلع شرقی میدان توپخانه بنا کرد. عبدالله مستوفی در صفحه ۱۳۸ جلد اول کتاب شرح زندگانی من درباره این عمارت نوشته است: «او مبلغی به ناصرالدینشاه داد تا اجازه گشودن در به میدان و احداث سردر نمود و با گچبریهای تجملی و بنای زیبای خود بر شکوه میدان افزود، اما وی که بسیار ولخرج بود سرانجام به واسطه همین اعمالش مجبور به فروش آن خانه مجلل شد که مدتها محل استقرار بانک انگلیسی شاهی یا شاهنشاهی بود و پس از آن نیز بانک بازرگانی ایران در آنجا استقرار یافت …»
امینلشکر در سمت وزیر گمرکخانه و رئیس خالصجات مبالغ زیادی برداشت کرد و کم آورد. او در دوم ذیحجه سال ۱۳۰۲ قمری از سمت خود معذول شد. با آنکه ۱۵ هزار تومان بدهیاش را شاه بخشید، اما مجبور شد که خانه و عمارت خود را در میدان توپخانه به شاه واگذار کند.
در روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه صفحه ۴۰۶ آمده است که «خانه امینلشکر را امینالدوله از شاه خرید، ۱۵ هزار تومان که یک جغه الماس ۸۰۰۰ تومانی داد و ۷ هزار تومان نقد.» (تهراننامه ـ داریوش شهبازی)
*عکسها و ویدئو استفاده شده در این خبر از سوی فعالان میراث فرهنگی و همچنین صفحه اینستاگرامی «پامنار» در اختیار مجله اینترنتی مفید قرار گرفته است.
mofidmagazine.ir
