مجله اینترنتی مفید/سمنان یک پژوهشگر مهدیشهری از یلدابرون بهعنوان یکی از آیینهای زیبای زمستانی در بین مردمان ایل سنگسری نام برد.
یدالله حاجیعلیان در گفتوگو با مجله اینترنتی مفید با بیان اینکه این آیین مخصوص اولین یلدای عروس و دامادهای سنگسری است که همچنان در دوره نامزدی هستند.
این پژوهشگر فرهنگ سنگسری در چگونگی برپایی این آیین توضیح داد: در این رسم کهن که همچنان در بین سنگسریها مرسوم است در اولین سال و اولین یلدای دوران نامزدی، خانواده داماد به منزل خانواده عروس دعوت میشوند. در این دعوت و میهمانی شبانه، تنها اعضای درجه یک خانواده داماد و از جمله: پدر، مادر، عمو، خاله، عمه، دایی و..دعوت میشوند.
وی ادامه داد: براساس این آیین، خانواده داماد یک دست لباس کامل سنتی برای عروس و هدایایی نیز برای اعضای درجه یک خانواده عروس میآورند. هدیه عروس یک دست دست کامل از چادر زیبای سنتی و روسری اختصاصی ایل سنگسر گرفته تا کفش و دیگر البسه را شامل میشود. هدیه دیگر اعضای خانواده عروس نیز متفاوت است یا یک دست لباس و یا البسه مختلف دیگر است و یا یک تاقه پارچه برای اعضای درجه یک خانواده عروس به ارمغان میآورند.
این فعال فرهنگی با بیان اینکه البسهای که برای عروی به هدیه میبردند متناسب با این فصل سرد انتخاب میشده است تصریح کرد: هدیه اختصاصی عروس معمولا دربرگیرنده البسه گرم زمستانی و از جمله: چادر زیبای محلی سنگسریها یا «سگی را»، دستمال پشمی یا «پشود سمال»، روسری ابریشمی یا «مکنه»، پیراهن ابریشمی سوزن دوزی شده که به «کژین شوی» معروف است و کت و دامنی از جنس ترمه که به آن «تیرمن کت و دامن» گفته میشود به همراه انواع کفش شامل چکمه چرمی، کفش کژین و حتی دمپایی پارچهای برای عروس بوده است.
وی افزود: علاوه بر هدیه اختصاصی عروس خانم، هدایا، البسه و یا پارچههایی نیز برای همه اعضای خانواده عروس تهیه و در این مهمانی اهداء میشده است.
وی با بیان اینکه این میهمانی یلدایی آداب خاص خود را دارد اضافه کرد: غذای میهمانی و میوه و تنقلات شبانه آن نیز اختصاصی این آیین است. ضمن اینکه هدایایی مانند ظروف چینی، ظروف مسی و نظایر آن را نیز برای خانواده عروس به یادگار میبرند.
این پژوهشگر افزود: اعضای درجه یک خانواده داماد نظیر: عمو، عمه، خاله و… نیز که به میهمانی خانواده عروس میروند نیز معمولا هر کدام یک هدیه برای عروس میبرند.
وی با اشاره به تنوع غذایی این میهمانی گفت: غذای این میهمانی سنتی که به هفت رنگ خورش اشتهار دارد شامل هفت نوع غذا است که در صدر آن غذای معروف «دیگی» است که از غذاهای معروف ایل سنگسر است و به ثبت ملی نیز رسیده است. دیگی غذایی بسیار مقوی و خوشمزه است که 50 درصد آن گوشت بره و 50 درصد آن برنج است.
حاجیعلیان ادامه داد: تهچین، کشمش پلو، عدس پلو، خورش قیمه، قرمه، فسنجان، سبزی پلو، خورش اسفناج و حتی در مواردی بادنجان پلو و پلو آلبالو و یا یک غذای سنتی دیگر به نام سقدو از دیگر غذاهایی هستند که معمولا هفت مورد از آنها در قالب «هفت خورش» در این آیین کهن پخته و با آنها از میهمانان پذیرایی میشده است.
وی با بیان اینکه میوه و خشکبار از دیگر اسباب پذیرایی در این شب یلدای خاص است اظهار کرد: البته با توجه به اینکه در گذشته میوه به فراوانی امروز نبوده و آیینن یلدا برون نیز مربوط به مقطعی از سال است که میوه کمتر وجود دارد معمولا از میوههای خشک شدهای همچون برگ زردآلو، برگ آلو،اَمرود خشک شده، سنجد، انواع میوه خشک و… و یا خشکبار و تنقلاتی همچون گردو، بادام ، پسته، گندم برشته با کشمش و شاهدانه و… استفاده میشده است.
این نویسنده مهدیشهری با بیان اینکه این میهمانی با باز کردن هدایا ادامه مییافته است گفت: این میهمانی معمولا تا پاسی از شب یلدا ادامه داشته است و اعضای دو خانواده به گپ و گفت میپرداختند.
وی با بیان اینکه تفال به شعر حافظ و یا یک فال با آب و برگ گل از دیگر آیینها و سرگرمیهای بعد از این مهمانی بوده است خاطرنشان کرد: این فال برای افراد مختلف و از جمله افراد دم بخت گرفته میشده است. در این تفال یک گل در داخل کاسهای آب گذاشته میشده و اگر برگ گلها به سمت چپ میچرخیده، باور داشتند که فال خوبی است و به طور مثال بخت دختر به زودی باز میشده و اگر برگ گلها به سمت راست حرکت می کرده نیز گفته میشد که باید قدری بیشتر تحمل کند.
گرهگشایی از گرفتاری فامیل در شب یلدای سنگسریها
حاجیعلیان در پاسخ به پرسش خبرنگار مجله اینترنتی مفید درباره آیینهای دیگر مرتبط با یلدا در بین مردمان ایل سنگسر خاطرنشان کرد: جدای از یلدا برون که اختصاص به اولین یلدای نامزدی داشته و یا برپایی آیین یلدا که همه سنگسریها آن را گرامی میداشتهاند، آیین زیبای دیگری در بین مردم این ایل مرسوم بوده که نشاندهنده توجه ویژه به کرامت انسانها و مشارکت فامیل در حل مشکلات همدیگر بوده است.
وی در تشریح این آیین گفت: در این رسم سنتی و کهن، بزرگ خانواده و یا بزرگ فامیل که پیش از آن از مشکل یکی از فامیل اطلاع پیدا میکرده، در میهمانیهای شب یلدا بدون اینکه از فرد گرفتار، نامی ببرد خطاب به همه خانواده یا فامیل اعلام میکرده که برای یکی از فامیل یک مشکل به وجود آمده و به طور مثال برای حل آن نیاز به این مقدار خاص پول و یا هر چیز دیگری است . معمولا بزرگ خانواده اعلام میکرده هر کس هر مقدار توانایی دارد به حل این مشکل کمک کند و بنده تا قبل از یلدای سال آینده، آن را برمیگردانم.
این پیشکسوت رسانه ادامه داد: معمولا بزرگ خانواده، خود قبل از همه مقداری پول برای حل این مشکل میگذارد و مبلغ آن را اعلام میکرده است. بقیه افراد فامیل نیز هر کدام به وسع خود مبلغی برای حل مشکل میگذاشتند و بعد از جمع آوری کمکها، بدون اینکه کسی متوجه فرد گرفتار شود، پول جمع آوری شده در اختیار وی قرار میگرفته و وی نیز معمولا تا قبل از یلدای بعدی، آن را به بزرگ فامیل برمیگرداند تا طلب هر کدام را پرداخت کند.
وی با بیان اینکه این آیین سنتی چیزی شبیه مراسمهای گلریزان فعلی است اظهار کرد: ویژگی مهم و برجسته این آیین این است که کمکها با حفظ کامل کرامت انسانی و کاملا بدون اطلاع دیگران از مشکل و فرد گرفتار صورت میگرفته است.
mofidmagazine.ir
