آمار تولید خودروسازان خصوصی نشان میدهد این بخش پس از رشد محدود در سال ۱۴۰۳، در سال ۱۴۰۴ با افتی بیش از ۲۱ درصدی مواجه شده است.
افت تولید خودروسازان خصوصی در ۱۴۰۴
بررسی آمار تولید خودروسازان خصوصی در سه سال گذشته نشان میدهد مجموع تولید این بخش از ۱۷۸٬۸۶۹ دستگاه در سال ۱۴۰۲ به ۱۸۲٬۲۹۵ دستگاه در سال ۱۴۰۳ رسیده که بیانگر رشد ۳٬۴۲۶ دستگاهی معادل حدود ۱٫۹ درصد است. با این حال، این روند در سال ۱۴۰۴ بهطور کامل معکوس شده و تولید با کاهش ۳۸٬۷۱۳ دستگاهی، معادل حدود ۲۱٫۲ درصد، به ۱۴۳٬۵۸۲ دستگاه سقوط کرده است.
تاثیر سیاست و اقتصاد کلان بر تولید خودرو
از بررسی این اعداد بهسادگی میتوان دریافت که صنعت و بازار خودرو از اقتصاد نهتنها مجزا نیستند، بلکه کاملاً تابع و اثرپذیرند. در هر سال، با افزایش قیمت دلار و مهمتر از آن، افزایش نوسان قیمتی و حذف ثبات از بازارهای اقتصادی، تولید خودرو بیشتر کاهش یافته است.
نکته قابل تأمل در این مورد، نمایان شدن نتایج اقتصادی در آینده میانمدت است. برای مثال، در سال ۱۴۰۲ به دلیل حضور بایدن و افزایش فروش نفت کشور، شاهد افزایش درآمد کشور بودیم؛ به همین دلیل در سال ۱۴۰۳ با وجود افزایش قیمت دلار، شرکتها توانایی بیشتری در تولید داشتند؛ اما در سال جاری، مشکلاتی عجیب و غریب که هر کدام بهتنهایی فاجعه محسوب میشوند، بهشکل همزمان و متوالی بر سر ما آمدند؛ جنگ ۱۲ روزه، قطعی برق، افزایش نرخ ارز، افزایش تورم، فعال شدن مکانیزم ماشه در سال جاری و… .
همه این عوامل باعث افزایش بیسابقه بیثباتی و افزایش نوسانات در بازار ارز و ایجاد مشکل در تأمین و واردات قطعات شدند و همگی دست به دست هم دادند تا تولید خودرو در بخش خصوصی با مشکلات عدیده مواجه شود. این مشکلات بهقدری بزرگ بودند که حتی دو شرکت نوپا و کوچک نوین ماهان و خودروسازان راین نیز در آذرماه ۱۴۰۴ از گردونه مونتاژ حذف شدند و نتوانستند هیچ خودرویی تولید و روانه بازار کنند.
سقوط آزاد ۵۶ درصدی مدیران خودرو
مدیران خودرو که روزی حکم پرچمدار مونتاژکاران و خودروسازان خصوصی را داشت و نماد خودروهای مونتاژی چینی در ایران بود، این روزها اصلاً حالوروز خوشی ندارد و با نگاهی به آمار تولید این شرکت، حالِ بد آن را بهخوبی میتوان دریافت.
مدیران خودرو در آذرماه سال ۱۴۰۳ مجموعاً ۴٬۶۶۶ دستگاه خودرو تولید کرده بود که بیشترین حجم تولید آن مربوط به خودروی تیگو ۷ با تعداد ۱٬۰۶۶ دستگاه بود. این در حالی است که آذرماه امسال این شرکت تنها ۳٬۸۴۴ دستگاه خودرو تولید کرده است و هیچیک از محصولات این شرکت بیش از ۶۵۷ دستگاه تولید نشدهاند و عدد ۶۵۷ نیز متعلق به میزان مونتاژ و تولید خودروی MVM X33-CROSS است. در نتیجه، مدیران خودرو در آذرماه ۱۴۰۴ نسبت به بازه زمانی مشابه در سال ۱۴۰۳، ۱۸ درصد افت تولید را تجربه کرده است.
اما قصه جایی تلختر میشود که نگاهی به آمار تولید تجمیعی این خودروساز تا پایان آذر ۱۴۰۳ و پایان آذر ۱۴۰۴ داشته باشیم. مدیران خودرو تا پایان شب یلدای ۱۴۰۳ موفق شده بود ۹۹٬۲۰۰ دستگاه خودرو تولید و روانه بازار کند؛ این در حالی است که این شرکت تا پایان ۳۰ آذر ۱۴۰۴ با یک سقوط آزاد ۵۶ درصدی، تنها توانسته ۴۳٬۲۷۹ دستگاه خودرو تولید کند. در نتیجه باید گفت که احتمالاً روزگار، روی ناخوشش را بیش از سایر شرکتهای بخش خصوصی به مدیران خودرو نشان داده است؛ شرکتی که روزی نامش مترادف با خودروهای چینی بود و سود حاصل از ثبتنام خودروهایش و فروش امن در بازار آزاد، گاهی از ۱۰۰ درصد هم فراتر میرفت.
گروه کرمان و کرمان موتور؛ موفقیت کوتاهمدت و چالش بلندمدت
گروه کرمان، شامل کرمان موتور و خودروسازان بم، یکی از پیشروترین تولیدکنندگان و خودروسازان خصوصی در بازار خودرو است و با محصولاتی مانند جک S5،s3 و جک J4 سهم قابل توجهی از بازار را در اختیار دارد.
در آذر ۱۴۰۴، کرمان موتور ۴٬۴۰۴ دستگاه خودرو تولید کرد که نسبت به ۳٬۵۸۶ دستگاه آذر ۱۴۰۳، رشد ۲۳ درصدی داشته است. خودروسازان بم نیز با محصول BAC X3–PRO در همین ماه ۵۴۴ دستگاه تولید کرده که ۱۳ درصد بیشتر از ۴۸۳ دستگاه سال قبل است. مجموع تولید گروه کرمان در آذر ۱۴۰۴، ۴٬۹۴۸ دستگاه بود که نسبت به ۴٬۰۶۹ دستگاه آذر ۱۴۰۳، رشد ۲۲ درصدی نشان میدهد.
با این حال، بررسی تولید ۹ ماهه سالهای ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ نشان میدهد که کرمان موتور با کاهش تولید مواجه بوده و از ۴۱٬۴۰۷ دستگاه در ۹ ماهه ۱۴۰۳ به ۳۸٬۹۲۳ دستگاه در ۹ ماهه ۱۴۰۴ رسیده است. محصول جک J4 نیز از ۱۶٬۰۳۵ دستگاه در ۹ ماهه پارسال به ۱۱٬۵۷۶ دستگاه کاهش یافته که افت ۲۸ درصدی را نشان میدهد. در مقابل، خودروسازان بم در ۹ ماهه امسال تولید خود را از ۲٬۲۰۶ دستگاه به ۳٬۲۰۶ دستگاه افزایش داد که رشد ۴۶ درصدی را تجربه کرده است. در مجموع، تولید تجمیعی گروه کرمان از ۴۳٬۶۱۳ دستگاه در ۹ ماهه ۱۴۰۳ به ۴۲٬۱۲۹ دستگاه در ۹ ماهه ۱۴۰۴ کاهش ۳ درصدی داشته است.
کرمان موتور در نوسان رشد و کاهش تولید
بنابراین گروه کرمان در تولید ماهانه رشد قابل توجهی داشته اما کاهش تولید جک J4 در کرمان موتور باعث شده که رشد چشمگیر خودروسازان بم نتواند افت تولید کل گروه در ۹ ماهه را جبران کند. این وضعیت نشان میدهد که موفقیتهای مقطعی ماهانه با روند بلندمدت تولید کل گروه تفاوت دارد و تمرکز بر محصولات کلیدی برای حفظ رشد تجمیعی حیاتی است.
رشد بهمن موتور ناشی از تولید کمتر در سال گذشته
بهمن موتور در آذرماه ۱۴۰۴ تنها ۲٬۱۰۰ دستگاه خودرو تولید کرد که نسبت به ۳٬۴۹۶ دستگاه آذر ۱۴۰۳ افت ۴۰ درصدی را نشان میدهد و بزرگترین کاهش مربوط به خودروی فیدیلیتی بود که از ۲٬۲۵۶ دستگاه به ۱٬۳۴۵ دستگاه کاهش یافته است. با این حال، نگاه به تولید تجمیعی ۹ ماهه نشان میدهد که شرکت روند صعودی خود را حفظ کرده و از ۱۸٬۱۲۲ دستگاه در ۹ ماهه ۱۴۰۳ به ۲۳٬۹۹۱ دستگاه در ۹ ماهه ۱۴۰۴ رسیده است، رشد ۳۲ درصدی که در محصول فیدیلیتی نیز با افزایش ۱۳ درصدی از ۱۲٬۰۴۹ دستگاه به ۱۳٬۶۰۹ دستگاه همراه بوده است. این اعداد نشان میدهد که بهمن موتور در حالی با کاهش شدید ماهانه مواجه بوده، توانسته در بلندمدت تولید خود را توسعه دهد و تعادل نسبی میان افت کوتاهمدت و موفقیت تجمیعی برقرار کند.
رشد چشمگیر آرین پارس موتور
آرین پارس موتور در آذر ۱۴۰۴ با تولید ۲٬۴۸۶ دستگاه، رشد ۶۷۹ درصدی نسبت به ۳۱۹ دستگاه آذر ۱۴۰۳ داشت و در ۹ ماهه از ۴٬۸۶۲ به ۱۰٬۲۲۸ دستگاه رسید (رشد ۱۱۰ درصدی). این اعداد نشان میدهد که آرین پارس موتور توانسته با تمرکز روی محصولات کلیدی، هم جهش کوتاهمدت داشته باشد و هم روند صعودی بلندمدت خود را حفظ کند.
رکوردشکنی ماموت با مکثموتور
ماموت (مکث موتور) در آذر ۱۴۰۴ با تولید ۱٬۳۷۶ دستگاه، رشد ۲٬۴۰۲ درصدی نسبت به ۵۵ دستگاه آذر ۱۴۰۳ داشت و در ۹ ماهه از ۸۴۱ به ۱۰٬۶۹۰ دستگاه رسید (رشد ۱٬۱۷۱ درصدی). این اعداد نشان میدهد که ماموت با تمرکز روی محصولات کلیدی، هم جهش کوتاهمدت و هم رشد بلندمدت فوقالعادهای تجربه کرده است.
افت چشمگیر اتومبیلسازی فردا
اتومبیلسازی فردا در آذر ۱۴۰۴ با تولید ۱٬۰۹۷ دستگاه، کاهش ۴۵ درصدی نسبت به ۲٬۰۰۷ دستگاه آذر ۱۴۰۳ داشت و تولید تجمیعی ۹ ماهه از ۱۱٬۱۹۶ به ۶٬۳۸۲ دستگاه رسید (افت ۴۳ درصدی). این اعداد نشان میدهد که فردا با کاهش همزمان ماهانه و بلندمدت مواجه بوده و نیاز به بازنگری در روند تولید و مدیریت محصولات خود دارد.
مانیان خودرو؛ نماد آمارهای مخصوص ایران
مانیان خودرو در آذر ۱۴۰۴ هیچ خودرویی تولید نکرده است (کاهش ۱۰۰ درصدی نسبت به ۱۰۴ دستگاه آذر ۱۴۰۳)، اما تولید تجمیعی ۹ ماهه از ۲۹۴ به ۱٬۱۲۰ دستگاه رسید (رشد ۲۸۱ درصدی). این شرکت تنها یک محصول دارد که آن هم M-Tera است و تمرکز روی این محصول باعث جهش بلندمدت در تولید شده است.
سانیار موتور پارسیان؛ بدون تغییر
سانیار موتور پارسیان در آذر ۱۴۰۴ با تولید ۶۰۰ دستگاه، تقریباً بدون تغییر نسبت به ۶۰۲ دستگاه آذر ۱۴۰۳ باقی ماند (تغییر ۰ درصدی) و تولید تجمیعی ۹ ماهه نیز از ۳٬۲۴۸ به ۳٬۲۳۲ دستگاه کاهش جزئی داشت (۰ درصد تغییر). این اعداد نشان میدهد که فعالیت تولیدی شرکت در کوتاهمدت و بلندمدت تقریباً ثابت و بدون نوسان بوده است.
صنایع خودروسازی ایلیا
صنایع خودروسازی ایلیا در آذر ۱۴۰۴ با تولید ۳۶ دستگاه، رشد ۳۳ درصدی نسبت به ۲۷ دستگاه آذر ۱۴۰۳ داشت، اما تولید تجمیعی ۹ ماهه از ۲۹۴ به ۱۷۴ دستگاه کاهش یافته است (افت ۴۱ درصدی). این اعداد نشان میدهد که شرکت با جهش کوتاهمدت ماهانه همراه بوده اما روند بلندمدت کاهش تولید را تجربه کرده است.
جمعبندی
جمعبندی این تحلیل نشان میدهد که خودروسازان خصوصی ایران در سه سال گذشته با نوسانات شدید تولید مواجه بودهاند و عملکرد آنها بهشدت متاثر از شرایط کلان اقتصادی و بحرانهای غیرمنتظره بوده است. در حالی که برخی شرکتها مانند آرین پارس موتور و ماموت توانستهاند با تمرکز بر محصولات کلیدی و مدیریت صحیح، هم رشد کوتاهمدت و هم جهش بلندمدت تولید را تجربه کنند، سایر خودروسازان از جمله مدیران خودرو و اتومبیلسازی فردا با افتهای قابل توجه ماهانه و تجمیعی روبهرو شدهاند. گروه کرمان نمونهای از موفقیت مقطعی ماهانه و چالش بلندمدت تجمیعی است و شرکتهایی مانند مانیان خودرو یا سانیار موتور پارسیان نشاندهنده ثبات نسبی یا رشد محدود در شرایطی پرنوسان هستند. در نهایت، این دادهها بار دیگر تأکید میکنند که صنعت خودروسازی خصوصی ایران نهتنها به عوامل داخلی، بلکه به تحولات اقتصادی و سیاسی کلان کشور وابسته است و موفقیت پایدار تنها از طریق مدیریت محصولات کلیدی، ثبات تولید و انطباق با شرایط بازار امکانپذیر است.
